Chúng ta đều rõ, tình hình mới là những điều kiện cụ thể ảnh hưởng, tác động đến con người và hoạt động của con người, trong đó có việc xây dựng đội ngũ cán bộ. Do vậy, khi đề cập tình hình mới, có thể lấy những đánh giá của Đảng ta tại Đại hội XIII để nói về bối cảnh quốc tế mới. Đại hội XIII của Đảng nhận định: “Trong những năm tới, dự báo tình hình thế giới và khu vực tiếp tục có nhiều thay đổi rất nhanh, phức tạp, khó lường. Hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn, song cũng đứng trước nhiều trở ngại, khó khăn, thách thức. Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế tiếp tục tiến triển, nhưng cũng đang bị đe dọa bởi sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc cực đoan, cạnh tranh chiến lược, cạnh tranh kinh tế, chiến tranh thương mại diễn ra gay gắt”. Từ bối cảnh mới chung này, cho thấy có những nét chung như sau:

Thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen nhau. Hiện nay, tình hình trong nước, khu vực và thế giới có cả thuận lợi, thời cơ và khó khăn, thách thức đan xen. Giai đoạn mới này có thuộc tính diễn biến nhanh, phức tạp, khó dự báo, khó lường. Đại hội XIII của Đảng đánh giá: “Do tác động của đại dịch Covid-19, thế giới rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng nhiều mặt. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư phát triển mạnh mẽ, tạo đột phá trên nhiều lĩnh vực, mang đến cả thời cơ và thách thức đối với mọi quốc gia. Các nước điều chỉnh chiến lược và phương thức phát triển nhằm thích ứng với tình hình mới. Khu vực Châu á - Thái Bình Dương tiếp tục có vị trí chiến lược ngày càng quan trọng. Tại Đông Nam Á, môi trường an ninh, tranh chấp chủ quyền trên biển Đông còn diễn biến phức tạp. Biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh và các vấn đề an ninh phi truyền thống khác, nhất là an ninh mạng, ngày càng tác động mạnh mẽ, nhiều mặt, đe dọa nghiêm trọng đến sự phát triển ổn định, bền vững của thế giới, khu vực và đất nước ta”. Tình hình này đòi hỏi chúng ta phải có tư duy mới linh hoạt, mềm dẻo trong công tác xây dựng đội ngũ cán bộ.

Hội nhập quốc tế sâu rộng. Hội nhập quốc tế là quá trình các quốc gia tiến hành các hoạt động tăng cường sự gắn kết, liên kết dựa trên sự chia sẻ về lợi ích, mục tiêu, giá trị, nguồn lực, quyền lực và tuân thủ các quy định chung trong khuôn khổ các định chế quốc tế hoặc quy định của các tổ chức mà quốc gia đó tham gia. Do vậy, hội nhập quốc tế tác động đến mọi mặt đời sống xã hội của đất nước. Hội nhập quốc tế đòi hỏi công tác xây dựng đội ngũ cán bộ phải có tầm nhìn xa, trông rộng để vừa đáp ứng yêu cầu thực tiễn đất nước vừa đáp ứng yêu cầu thực tiễn khu vực và thế giới. Điều này đòi hỏi công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ phải có những đổi mới căn bản. Cán bộ không chỉ có trình độ chuyên môn nghiệp vụ cao, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có phẩm chất đạo đức mà còn phải có những kiến thức về ngoại ngữ, công nghệ thông tin, văn hóa giao tiếp, hội nhập, kỹ năng làm việc trong điều kiện đa văn hóa,...

Chúng ta đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Công nghiệp hóa không phải là nhiệm vụ mới nhưng công nghiệp hóa gắn với hiện đại hóa là yêu cầu, nhiệm vụ mới so với công nghiệp hóa truyền thống. Hơn nữa, công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngày nay gắn liền với toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế. Nếu chúng ta không chủ động hội nhập quốc tế để chủ động tiếp thu những gì phù hợp với đất nước, lọc bỏ những gì không phù hợp thì chúng ta cũng không thể đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa thành công. Điều khó khăn là chúng ta thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện xuất phát điểm kém về kinh tế, thấp về trình độ khoa học, công nghệ, những lợi thế cạnh tranh về giá rẻ sức lao động, về tài nguyên thiên nhiên không còn là yếu tố quan trọng quyết định nữa,... Mặc dù thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa muộn cũng có những lợi thế nhất định. Bởi lẽ, nhiều nước đã có kinh nghiệm thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chúng ta thực hiện sau nếu biết học hỏi kinh nghiệm sẽ bớt mò mẫm hơn. Điều này cũng đặt ra những yêu cầu mới về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ phải theo yêu cầu của công nghiệp hóa, hiện đại hóa, không thể theo ý thích chủ quan được. Những kiến thức chuyên môn nghiệp vụ, trình độ văn hóa phải đạt mặt bằng chung của khu vực tiến dần trình độ hiện đại của thế giới.

Biến đổi khí hậu, thiên tai khó lường. Do nhiều nguyên nhân mà trái đất nóng lên, hạn hán, bão lũ, núi lửa phun trào, sóng thần, động đất ngày càng gia tăng đã tác động tiêu cực tới mọi mặt đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của các quốc gia, dân tộc. Số người cần hỗ trợ nhân đạo ngày càng tăng, đời sống của nhiều tầng lớp cư dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Đời sống khó khăn của một bộ phận dân cư dễ gây ra xung đột xã hội ảnh hưởng nghiêm trọng tới đồng thuận xã hội và phát triển bền vững đất nước. Trong bối cảnh ấy, công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ phải tăng cường bồi dưỡng về đổi mới tư duy, tầm nhìn chiến lược để có tầm nhìn xa trông rộng, có các phương án dự phòng cho các tình huống có thể xảy ra về thiên tai, khí hậu, tránh bị động.

 (Chuyên đề Học tập năm 2022 do Ban Tuyên giáo cung cấp)