Cuốn sách “ Lịch Sử Báo Chí Việt Nam 1865 – 1945 " hướng tới cách trình bày về lược đồ báo chí Việt Nam (1865-1945) và các dòng báo, các khuynh hướng báo chí, mối quan hệ của sự phát triển báo chí với cuộc đấu tranh dân tộc, giai cấp, sự đụng độ và tiếp xúc văn hóa Đông Tây trên địa hạt báo chí và những giá trị xã hội, chính trị và văn hóa báo chí.
Những tờ báo đầu tiên ở Việt Nam được xuất hiện vào khoảng giữa thế kỷ XIX. So với nhiều nước khác, báo chí Việt Nam ra đời muộn hơn so với báo chí các nước Châu Âu hàng mấy năm. Nhưng chỉ với hơn một thế kỷ tồn tại và phát triển, báo chí Việt Nam đã có một lịch sử phong phú, mang những sắc thái riêng biệt và bước trưởng thành của nó gắn rất chặt với những biến thiên của lịch sử dân tộc. Báo chí Việt Nam ra đời gần như cùng với sự thiết lập chế độ thuộc địa của chủ nghĩa tư bản Pháp trên đất nước ta. Báo chí ra đời trước hết do nhu cầu thống trị và xâm lăng văn hóa của chủ nghĩa thực dân. Mặt khác, sự phân hóa và phát triển của báo chí lại theo sát từng bước đi của cuộc đấu tranh dân tộc và giai cấp diễn ra hết sức sâu sắc trong lòng xã hội nước ta. Cho nên, lịch sử báo chí Việt Nam đồng thời cũng là sự phản ánh của lịch sử cận đại Việt Nam, là lịch sử của cuộc đấu tranh dành độc lập tự do và cũng phản ánh cuộc đấu tranh gay gắt giữa một nền báo chí thực dân với một nền báo chí yêu nước và cách mạng.
Ở những góc độ khác, lịch sử báo chí còn là sự phản ánh của lịch sử văn hóa ngôn ngữ (chữ Quốc ngữ), văn học, nghề in…Trong quyển sách này chúng ta chỉ tìm hiểu những vấn đề có tính chất lịch sử của báo chí Việt Nam trong buổi đầu của nó, điểm lại tình hình báo chí ở nước ta từ khi ra đời cho đến đầu thế kỷ XX. Đó cũng là bước khởi đầu lịch sử báo chí Việt Nam mà Sài Gòn, mảnh đất thuộc địa đầu tiên rơi vào tay thực dân Pháp lại trở thành cái nôi đầu tiên của làng báo chí Việt Nam. Số phận lịch sử đặc biệt của mảnh đất cực Nam của tổ quốc ta đã khiến nó trở thành vùng đất đầu tiên chịu ách thực dân. Nhưng cũng chính ở mảnh đất này, văn minh phương Tây đã nhanh chóng được thiết lập vừa mới mẻ choáng lộn về kĩ thuật, vừa có tính cưỡng bức, đe doạ với nên văn hiến của dân tộc. Nhưng ngay trong bước đi ban đầu này, báo chí nước ta cũng đã bắt đầu lộ ra một phương tiện, một công cụ văn hóa tư tưởng mà những người yêu nước có thể vận dụng cho cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc sắp tới...
Những tờ báo đầu tiên của nước ta mới xuất hiện vào năm những năm 60 của thế kỷ XIX, nhưng cũng như nhiều quốc gia khác, mầm mống của báo chí thì đã có từ lâu. Tờ báo ngày nay đã thành một món cần thiết cho mọi người, có người đã ví như đồ ăn cho trí não cũng như cơm gạo là đồ ăn cho thân - thể, tờ báo như đã thành một món tất yếu không thể khuyết được. Tờ báo phải xem xét đủ mọi điều, mà truyền báo cho mọi người biết, là cái tư bản để thu hút cả cuộc sinh hoạt trong thế giới vào mấy trang giấy, tóm tắt lại cho ai nấy đều có thể lĩnh - lược được. Báo chí đã trở thành một nhịp tất yếu ở trong cái điệu sinh hoạt đời nay.
Cuốn sách: “ Lịch Sử Báo Chí Việt Nam 1865 – 1945" của tác giả Đỗ Quang Hưng biên soạn, được Nhà xuất bản Khoa học xã hội ấn hành năm 2018. Sách có độ dày 359 trang, hiện có tại Thư viện thuộc Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao thành phố Long Khánh. Xin trân trọng giới thiệu đến bạn đọc./.