​Sau khi Chiến đoàn 52 (Sư đoàn 18 ngụy) bị đánh tan rã tại Kiệm Tân (Gia Kiệm, Lộ 20) đồng thời tuyến phòng thủ Phan Rang của địch cũng bị Quân đoàn 2 của ta đập tan, quân ngụy ở Xuân Lộc đã hoang mang cực độ. Theo lời khai của một viên đại tá Phó Tư lệnh Sư đoàn 18 ngụy thì chiều ngày 18/4 định tháo chạy khỏi Xuân Lộc để về củng cố tuyến phòng thủ tại Trảng Bom.

Chiều ngày 19/4, trời mưa rất to. Những con đường đất phía Nam Xuân Lộc nước ngầu đỏ chảy cuồn cuộn như sông, như suối. Hòa cùng tiếng mưa gió thét gào đó thì tiếng pháo của địch cũng thi nhau gầm rít chát chúa trên đầu. Ban Chỉ huy cánh quân địa phương Nam Xuân Lộc nhận định: Có thể địch bắn pháo nghi binh để chuẩn bị cho cuộc tháo chạy khỏi Xuân Lộc. Từ sở chỉ huy, đồng chí Phạm Văn Còn - Chỉ huy trưởng cánh quân địa phương hội ý chớp nhoáng với đồng chí Nguyễn Minh Khanh và Đào Văn Tổng là Chính trị viên và Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 445 (Tiểu đoàn chủ công của tỉnh Bà Rịa - Long Khánh) về kế hoạch chận địch tháo chạy. Kế hoạch đó được hỏa tốc truyền đi các đơn vị để khẩn trương thực hiện.

Ngay trong đêm 19/4, Đại đội 2 (D445) được lệnh cơ động từ Bảo Bình về “Cua chữ S", lộ 2 (nay là Quốc lộ 56). Đại đội 3 và Đại đội 1 (cũng thuộc D445) cơ động từ Bảo Hòa, lộ 1 (nay là Quốc lộ 1A) về Núi con Rắn (Cẩm Mỹ - lộ 2). Với những đôi chân “vạn dặm" đã được tôi luyện trên 20 năm trưởng thành và chiến thắng - các đồng chí, chiến sĩ Tiểu đoàn 445 đã trút sức lực chạy bộ hàng chục km để kịp thi hành mệnh lệnh - để kịp tiêu diệt những tên địch cuối cùng đang định tháo chạy khỏi quê hương Bà Rịa - Long Khánh mà bao năm chúng đã rừng gây tội ác. Trận mưa lớn ban chiều đã tăng thêm phần gian khổ. Hàng ký đất đỏ bám chặt dưới đế dép, đế giày... Những đôi dép râu bứt bung quai. Những tiếng vấp ngã bậm bịch và những hơi thở dốc. Rồi những đôi dép, đôi giày bị quăng vào rừng. Những đôi chân trần tiếp tục đạp lên gai góc mà chạy. Máu thấm đỏ in hình những dấu chân vứt lại dọc đường! Ruột gan mọi người thắt lại như muốn đứt rời ra từng khúc! Đom đóm mắt hoa lên. Chiến thắng cuối cùng cũng hoa lên rực rỡ trước mặt như réo gọi, thôi thúc. Đôi chân trần nhất định sẽ chiến thắng - nhất định phải tới đích trước những đoàn xe cơ giới địch.

Đập tan "cánh cửa thép" Xuân Lộc, mở đường tiến vào Sài Gòn. Ảnh tư liệu. (nguồn ​VOV.vn)

Mờ sáng 20/4, Đại đội 2 đã có mặt tại Cua chữ S và Cua chữ C lộ 2 (khu vực Sở Hoàn Quân). Ngay trong ngày, Đại đội 2 đã đánh tan các chốt Bảo an ở đây và triển khai đội hình chặn địch. Đại đội 1, Đại đội 3 và Đại đội 4 cũng đã chạy bộ kịp thời đến khu vực Cẩm Mỹ. Đại đội 1 triển khai đội hình tiến công địch ngay và đã đánh tan rã một trung đội địch trên Núi Con Rắn. Đại đội 3 tiêu diệt 83 tên địch và thu 2 khẩu pháo 105 ly tại ngã ba Cẩm Mỹ. Chỉ huy sở của cánh quân địa phương được đặt trên Núi Con Rắn.

Đội hình chặn địch đã được gấp rút triển khai. Nhưng những băn khoăn, lo lắng lại rộ lên trong Sở chỉ huy: Liệu địch có tháo chạy qua đây không, bao giờ thì chúng chạy? Nhất định chúng phải chạy qua đây! Nhưng dù sao thì có cũng mới chỉ là những dự kiến.

Những phán đoán chính xác của Ban chỉ huy cánh quân địa phương Nam Xuân Lộc và sự nỗ lực tột cùng của cán bộ, chiến sĩ ta vừa chạy bộ hàng chục cây số để chặn địch đã có kết quả.

Hai giờ sáng ngày 21/4/1975, một đoàn xe cơ giới đủ loại, có xe tăng, thiết giáp dẫn đầu chia thành 2 tốp, mỗi tốp khoảng 70 chiếc của ngụy quân, ngụy quyền ở Xuân Lộc tắt đèn rầm rập tháo chạy qua lộ 2 (nay là Quốc lộ 56), chúng đã bị Tiểu đoàn 445 và các đại đội địa phương chặn đánh. Pháo đạn nổ rền vang, lửa nháng lên sáng rực trời đêm. Đoàn xe địch bị đánh bất ngờ không kịp trở tay, một số xe chở lính bị cháy, số lính trên xe sống sót nhốn nháo chạy dạt sang hai bên đường. Dọc khu vực từ Cua chữ S đến Cẩm Mỹ, ta đã bắt sống trên 100 tù binh. Đoàn xe địch vẫn cắm đầu tháo chạy, vừa chạy vừa bắn vu vơ về phía trước, mặc cho những chiếc xe, những toán lính xấu số bị đánh nằm lại dọc đường.

Cách một tiếng sau, một đoàn xe nữa của địch trên 60 chiếc lại tắt đèn tháo chạy qua lộ 2 (nay là Quốc lộ 56). Chúng tiếp tục bị ta chặn đánh gây cho nhiều tổn thất.

Trước một lực lượng lớn - hơn một Sư đoàn cùng hàng trăm chiếc xe đủ loại tháo chạy theo kiểu “mở đường máu", lực lượng ta chặn không xuể, chỉ đánh tạt ngang diệt từng khúc đoàn xe dài hàng cây số. Ta không phán đoán được xe chở cơ quan đầu não địch cũng như từng đơn vị quan trọng trong đội hình tháo chạy của chúng.

Đại đội 41 huyện Châu Đức là đơn vị chặn đầu (Nam sở Quang Minh) đã bắn cháy một lúc hai xe tăng địch, bắt sống nhiều tù binh và một chiếc xe Zép chở tên đại tá Phúc - tỉnh trưởng Long Khánh cùng toàn bộ tùy tùng của y.

Thế là số phận đại tá tỉnh trưởng Long Khánh đã được định đoạt ngay trên vùng đất với những con người mà y từng ngự trị. Đến đây trận tiến công 12 ngày đêm vào “cánh cửa thép" Xuân Lộc (nay là thành phố Long Khánh) mới kết thúc. Trong cuốn nhật ký của một đồng chí cán bộ tham gia trận đánh Xuân Lộc ngày ấy vẫn còn đậm nét mất câu thơ biểu lộ niềm sướng vui, tự hào với chiến thắng mà các anh đã góp phần làm nên.

Ta hiên ngang bước dưới trời Xuân Lộc

“Cánh cửa thép" bật tung sau bàn chân thần tốc

Để Bác về! trang nghiêm giữa thành phố tên Người nhìn con cháu tự do.

Sau chiến thắng Xuân Lộc, chiến dịch giải phóng Sài Gòn - Gia Định đã được hình thành và mang tên Bác Hồ kính yêu - Chiến dịch Hồ Chí Minh. Trên địa bàn tỉnh Biên Hòa - Bà Rịa - Long Khánh được hình thành hai mũi tiến công của hai quân đoàn chủ lực ta đánh vào Sài Gòn.